Stambuł - Przewodnik

Stambuł - informacje podstawowe: Liczba mieszkańców: 10 mln
Konsulat generalny RP: Büyük Çiftlik Sok., Yücel Apt. 5/7 Nisantasi, . (0090-212) 290 66 30, 290 66 31
Numer kierunkowy telefonu: 0090/212
Ważniejsze numery telefonu:
Policja: 155
Pierwsza pomoc: 156
Czas lokalny: Warszawa: 12.00, Stambuł: 13.00

Komunikacja miejska:
Metro: Tünel: stara krótka linia łączy Karaköy i Beyoglu; nowa rozbudowywana linia metra pozwala dojechać ze Starego Miasta na przedmieścia po jego zachodniej stronie
Pociąg: z dworca Sirkeci często odjeżdżają pociągi podmiejskie do zachodnich dzielnic miasta, dogodne są również do poruszania się po południowych obrzeżach Starego Miasta; z dworca Haydarpaea odjeżdżają pociągi na wschód, przez azjatycką część miasta
Tramwaj: szybki tramwaj kursuje na trasie Aksaray - Ferhatpaea - dworzec Sirke¸i, można z niego skorzystać poruszając się przez środkową cześć Starego Miasta
Autobus: siec autobusów jest gęsta, choć nieco skomplikowana, najlepiej z nich korzystać poruszając się poza zatłoczonym Starym Miastem, dojeżdżając do podmiejskich dzielnic
Prom: jest podstawowym środkiem komunikacji przez oraz wzdłuż Bosforu, główna przystani znajduje się nad Złotym Rogiem, za Galata; prom przez Bosfor pozwala także najszybciej przejechać z dworca Sirke¸i do dworca Haydarpaea
Adres informacji turystycznej: Mesrutiyet Caddesi 57/6


Historia

Niezwykle położenie Stambułu - miasta na dwóch kontynentach, lezącego po obu stronach cieśniny Bosforu - stało się przyczyną jego potęgi i znaczenia. Został założony w VII wieku p.n.e. jako kolonia grecka - Byzantion (Bizancjum). Legendy mówią, ze jego założyciel otrzymał w wyroczni delfijskiej wskazówkę, by założyć miasto “na przeciwko głupców". W istocie, najlepszym miejscem okazał się półwysep u wylotu Bosforu, przy głębokiej zatoce stanowiącej doskonały, naturalny port. Po przeciwnej stronie cieśniny znajdowała już się starsza osada, nie było przy niej jednak zatoki tak dogodnej na założenie portu. Jej mieszkańcy sami zaprzepaścili szansę jaką stwarzała im natura. Owa zatoka, nazwana Złotym Rogiem, stała się wkrótce źródłem bogactwa nowego miasta. Do portu zawijały praktycznie wszystkie okręty zmierzające z Morza Śródziemnego przez Bosfor na Morze Czarne.

W czasach rzymskich Bizancjum urosło do rangi głównego miasta wschodniej, greckiej części cesarstwa. W 330 r. cesarz Konstantyn Wielki przeniósł tu stolicę imperium i nazwał miasto Nowym Rzymem. Bardziej upowszechniła się jednak nazwa utworzona od imienia cesarza - Konstantynopol. Nic już nie powstrzymało cesarstwa od rozpadu. W następnym wieku jego zachodnia część z Rzymem uległa najazdom Germanów i ostatecznie upadla w 476 r. Wschodnia część imperium, nazwana od swej stolicy - Cesarstwem Bizantyjskim, przetrwać miała przez kolejne tysiąc lat.

Cesarze, noszący tytuł basileusa, sprawowali mecenat artystyczny nad architektami. Wykształcił się tu obowiązujący do tej pory w wyznaniu wschodniochrześcijańskim bizantyjski typ kościoła. Pierwszym i najokazalszym z nich była okazała Aya Sofia wzniesiona w VI wieku za panowania Justyniana Wielkiego. Potężne mury obronne, uchodzące za nie do zdobycia, chroniły miasto od strony lądu. Z pozostałych stron naturalną obronę stanowiły Zloty Róg oraz wody Bosforu. Dzięki tak doskonałemu położeniu strategicznemu miasto mogło opierać się przez cale wieki najazdom Germanów, Słowian, Arabów i Franków. W 1204 r. Konstantynopol został jednak zdobyty i złupiony przez Krzyżowców, który woleli uderzyć na bogate miasto zamiast odbijać z rąk niewiernych Ziemie Świętą.

Wzrost potęgi nowego imperium Osmanów okazał się jednak śmiertelnym ciosem dla upadającego Cesarstwa Bizantyjskiego. W 1453 r. wojska tureckie dowodzone przez Mehmeda II przystąpiły do ostatecznego oblężenia miasta. Sprytnym zabiegiem przeniosły swoje lekkie lodzie przez łańcuchy zamykające wejście do Złotego Rogu. Miasto nie zabezpieczone przed atakiem od strony portu łatwo uległo Turkom. Wraz ze zdobyciem Konstantynopola przestało istnieć tysiącletnie Imperium Bizantyjskie, a datę jego upadku historycy tradycyjnie przyjmują za początek ery nowożytnej.

Aya Sofia, główna świątynia wschodniochrześcijańska, została zamieniona w meczet, podobnie jak wiele innych kościołów miasta. Konstantynopol został obrany za siedzibę sułtana. Ponad miastem wyrosły minarety. Pomimo dominacji muzułmańskiej w mieście zachowała się jednak spora grupa chrześcijańskiej społeczności greckiej, a stolica Imperium Osmańskiego miała w dużej części charakter międzynarodowy.

Wraz z upadkiem państwa po przegranej I wojnie światowej ożyły marzenia Greków na odzyskanie Konstantynopola. Miasto pozostawało początkowo pod międzynarodową kontrolą. Jednak ofensywa Mustafa Kemala - Ataturka - pozwoliła na zachowanie go w rękach tureckich. W zreformowanym, narodowym państwie - Republice Tureckiej - nazwa miasta została zmieniona na Stambuł, a mniejszość grecka zmuszona została do emigracji. Jednak sama stolica państwa została przeniesiona w 1923 r. do bliższej Ataturkowi Ankary.

Stambuł pozostaje jednak największym miastem i portem Turcji. Liczba jego mieszkańców stale wzrasta. Miasto, podobnie jak dwa mosty przerzucone nad Bosforem, pozostaje ważnym i niemal symbolicznym łącznikiem Azji i Europy.


Główne atrakcje

Atrakcyjne jest samo położenie miasta. Zabudowa rozciąga się na wzgórzach otoczonych wodami Bosforu i Złotego Rogu. Samo Stare Miasto w granicach antycznych murów może zdumiewać rozległością. Jednak wszystkie budowle najbardziej interesujące dla turysty znajdują się blisko siebie, w zasięgu pieszego spaceru od dworca kolejowego Sirke¸i. Zajmują one wzgórze zwane Sultanhelmet.

Centralną jego część zajmuje budowla najczęściej kojarzona ze Stambułem. Jest to Kościół Mądrości Bożej czyli Aya Sofya, znana najczęściej pod grecką nazwą: Hagia Sophia. Świątynia została poświęcona w 537 r. Jej okazała kopuła przez długi czas była największa na świecie. Mimo przebudów po kolejnych trzęsieniach ziemi budowla zachowała się w mało zmienionym stanie. Najbardziej widocznym dodatkiem są minarety dobudowane po zajęciu Konstantynopola przez Turków, gdy kościół zamieniono na meczet. Z bogatych niegdyś mozaik pozostały jednak do dziś tylko resztki. Malo zmienione wyposażenie kościoła bizantyjskiego z pięknymi mozaikami można oglądać w Kariye Camii, czyli kościele św. Zbawiciela na Chórze, leżącym już poza murami Starego Miasta.

Na przeciwko Aya Sofyi wnosi druga okazała budowla miasta: Błękitny Meczet, czyli Sultanhelmet Camii. Został wzniesiony na rozkaz sułtana Ahmeda w 1616 r. Jego architektura miała przyćmić świetność Aya Sophi. Dla dodania powagi świątyni sułtan kazał wznieść przy niej aż sześć minaretów. Po tym fakcie zawrzało w świecie islamu, gdyż sześć, czyli najwięcej, minaretów posiadał tylko najważniejszy meczet świata w Mekce. Kompromisowym rozwiązaniem okazało się dopiero dobudowanie w Mekce siódmego minaretu. W ciągu dnia jest najliczniej odwiedzany przez turystów meczet miasta, nie za bardzo można w nim wiec odczuć klimat świątyni muzułmańskiej. Warto tu jednak przyjść wieczorem, gdy odbywa się widowisko dźwięku i światła reflektorów oświetlających świątynię. Pod względem architektonicznym najokazalszy w mieście jest jednak znajdujący się w centrum Starego Miasta Meczet Sulejmana Wspaniałego (Suleymaninye Camii). Obok znajduje się otaczany do dziś kultem grobowiec sułtana. Najświętszym dla muzułmanów jest jednak Meczet Ajjuba, znajdujący się poza Starym Miastem nad Złotym Rogiem. Jest to trzecie święte miejsce Islamu po Mekce i Jerozolimie. Obecna budowla została wzniesiona w 1800 r. w miejscu śmierci Abu Ajjuba, przyjaciela Mahometa podczas oblężenia Konstantynopola w 674 r.

Trzecia najważniejsza budowla wzgórza Sultanhlemet jest pałac sułtana Topkapi. Pawilony pałacu rozrzucone są wśród zieleni ponad Bosforem. Największa atrakcje stanowi dawny harem. Sułtan mógł mieć nawet 1200 żon. Ponieważ zawsze budził kontrowersje problem dziedziczenia wśród licznych potomków sułtana, utarł się zwyczaj, że władze obejmował najstarszy z jego synów i uśmiercał/względnie więził wszystkim swoich braci. Szczególe zainteresowanie wzbudza w obrębie pałacu także skarbiec ze świętymi relikwiami islamu.

Z pośród pozostałości bizantyjskich szczególne wrażenie wywrzeć może podziemny Pałac Tysiąca Kolumn. W rzeczywistości jest to ogromna podziemna cysterna na wodę z 532 r. ze stropem podtrzymywanym przez 336 kolumn. Wnętrze jest oświetlone a wypełniająca je operowa muzyka stwarza niesamowity nastrój.


Muzea i galerie.

Muzem Archoelogiczne i Muzeum Starożytnego Wschodu (Arkeoloji Muzeleri, Eski sark Eserleri Muzesi), przy pałacu Topkapi - muzea posiadają wspaniałą kolekcję sztuki starożytnego Rzymu, Grecji, Egiptu, Mezopotamii oraz zabytki hetyckie. Szczególnie cenny jest Sarkofag Aleksandra z Sajdy (Sydonu).
Muzeum Mozaik (Mozaik Muzesi), w pobliżu Błękitnego Meczetu - podziemna ekspozycja ukazuje kilkanaście mozaik bizantyjskich z pałacu cesarskiego, odkrytych w latach 30. XX wieku..
Muzeum Sztuki Tureckiej i Muzułmańskiej (Turk ve Islam Eserleri Muzesi), Binbirdirek - mieści się w okazałej rezydencji wielkiego wezyra Ibrahima Paszy. Muzeum prezentuje ceramikę, manuskrypty, okazy kaligrafii, szkło i dywany z Turcji i innych krajów muzułmańskich.


Zakupy

Jeżeli myślimy w Stambule o zakupach koniecznie trzeba odwiedzić Kryty Bazar - Kapali carsi. Obejmuje on znaczny kwartał Starego Miasta przykryty wspólnym dachem wraz z ulicami. Znaleźć tu można dosłownie wszystko. Poszczególne ulice bazaru specjalizują się w określonym towarze. Na przykład sklepy złotnicze są skoncentrowane przy Kuyumcular Caddesi, przy Bandestanie sprzedaje się dywany a na Fesciler Caddesi dżinsy i ubrania z bawełny. Znajduje się tu także szczególnie duży wybór dywanów tureckich. Można nabyć tu i najdroższe misternie tkane dywany jedwabne jak i tańsze hali i kilimy, wykonane z wełny, lnu lub koziej sierści.

W mieście działa także kilka mniejszych bazarów, często specjalizujących się w określonych towarach. Balik Pazari przy Istiklal Caddesi to targ rybny, z kolei Misir Carsisi to tradycyjny targ korzenny. Różne pamiątki, w tym wyroby rzemiosła, można kupić także w sklepikach w rejonie Sultanhelmet.

W nowszych dzielnicach miasta zakupy można robić w pasażach handlowych i supermarketach, choć w porównaniu do miast europejskich nie ma ich dużo. Do największych supermarketów w mieście należy Migros w dzielnicy zieli. Natomiast największym domem towarowym jest Printemps w pasażu handlowym Galleria Ataköy.


Gdzie zjeść

Borsa Lokantasi, Istiklâl Cad 87; Yaliköskuskü Ishani 60/62, Eminönü - elegancka restauracja, która słynie z podawania jednych z najlepszych tureckich dań mięsnych.
KRrfez, KRrfez Caddesi 78, tel. 3320108 - wysokiej klasy restauracja rybna na azjatyckim brzegu Bosforu, rozciąga się z niej wspaniały widok na cieśninę
Galata Kulesi, Kuledibi, tel. 2451160 - restauracja podaje dania kuchni tureckiej, często odbywają się w lokalu pokazy tańca brzucha i muzyki ludowej.
Çati, Istiklâl Cad, A. Apaydin Sok 20, Baro Han, 7 pietro, Beyoglu tel. 2510000 - restauracja popularna wśród stambulskiej inteligencji, podaje dania kuchni tureckiej, z okien rozpościera się wspaniały widok na miasto, w lokalu często grywany jest na żywo jazz.


Rozrywka

Stambuł, to miasto gdzie następuje zderzenie świata kultury euroamerykańskiej oraz muzułmańskiej Azji. W zasadzie można być zdziwionym, ze wystarczy dotrzeć nad Bosfor, by słyszeć zupełnie inną muzykę niż pop wszechobecny w Europie.

Turcja na Zachodzie jest często kojarzona z tańcem brzucha. W licznych lokalach organizowane są specjalne jego pokazy, często łączone z pokazem muzyki ludowej lub dyskoteka. Odbywają się m.in. w Galata Tower Night Club, tel. 2451160 i Parisienne, tel. 2476362.

Będąc w Stambule koniecznie trzeba zajść do Łaźni Tureckiej. Wielowiekowa tradycja łaźni od dawna zapewniała czystość, jakiej nie da osiągnąć w wannie lub pod prysznicem. Wspólne korzystanie z łaźni przez mężczyzn i kobiety jest surowo zabronione, chociaż w hotelach robi się wyjątki dla turystów. Najbardziej znane łaźnie mieszczą się w rejonie Sultanhelmet. Należą do nich Cemberlitas oraz Cinili.

Tradycyjne życie nocne toczy się w Stambule wokół restauracji i gazino. Te drugie różnią się od pierwszych płatnym wstępem i szerszą ofertą rozrywki. Zwykle podawane jest w nich meze - zestaw smakowitych tureckich zakąsek. Rozrywkę w nich zapewniają śpiewacy i orientalni tancerze. Napór turystów z Zachodu sprawia, ze Turcy starają uatrakcyjnić im pobyt poprzez ściągnięcie gotowych wzorców zachodnich. W każdym większym hotelu jest dyskoteka. W pewnych kręgach mieszkańców miasta zachodni styl życia jest bardzo popularny. W licznych miejscach powstają kluby w stylu zachodnim. Większość zlokalizowana jest w pobliżu Taksim oraz w otaczających przedmieściach. Wiele klubów i centrów rozrywki znaleźć można także wzdłuż Bosforu, szczególnie w dzielnicy Ortaköy zaraz za Besiktas.

Do tego rodzaju klubów należy Çubukulu 29, Pasabahçe Yolu 24 w dzielnicy Çubukulu. W lokalu tym, ciekawie położonym tuż nad wodą grywa się mambo i soul, które tańczy różnowiekowy tłum. Gitanes, Tel Sok, off Büyükparmakkapi Sok w Taksim jest z kolei najczęściej odwiedzanym przez studentów. Memo''s, Salhane Sok 10/2, Ortaköy zapewnia piękne widoki na Bosfor oraz po godzinie 11 wieczorem dyskotekę. Największą dyskoteką w mieście jest Andromeda. Lokal na 2000 osób mieści się przy Gnmneyolu Caddesi w Nakkaetepe.


Wszystkim planującym zwiedzić Stambuł polecamy oferty last minute do Turcji.