Historia Litwy

Obszar dzisiejszej Litwy w został zasiedlony w I tysiącleciu p.n.e. przez plemiona Bałtów. Wywodzące się z nich plemiona litewskie zostały zjednoczone przez Mendoga w XIII wieku. Władca ten, wykorzystując osłabienie księstw ruskich po najeździe mongolskim, rozpoczął systematyczny podbój ziem dzisiejszej Białorusi.
Jednocześnie jednak Litwa musiała się bronić przed postępującą od zachodu ekspansją Zakonu Krzyżackiego. Za twórcę potęgi Litwy uważa się Gedymina (1275 - 1341). Za panowania jego oraz jego synów Litwa osiągnęła największy zasięg terytorialny. Jej granice objęły większą część dzisiejszej Ukrainy oraz centralną część Rosji.

Litwa była przy tym najdłużej nie schrystianizowanym krajem europejskim, podczas gdy podbijane przez nią etnicznie ruskie ziemie były już prawosławne.

Stałe zagrożenie krzyżackie zmusiło nowego władcę - Jogailę (pol.Jagiełłę) - do szukania nowych rozwiązań politycznych. W 1385 zawarł on w Krewie układ z Polską, na mocy którego przez małżeństwo z królową Polski - Jadwigą doszło do połączenia tronów obu krajów. Jednocześnie Litwa zobowiązywała się przyjąć chrześcijaństwo.

W ten sposób Królestwo Polskie zostało włączone na długie wieki w krąg polityki zagranicznej Wielkiego Księstwa Litewskiego obejmującej walkę z Zakonem Krzyżackim i podbój ziem ruskich.

Szlachta polska angażowana wielokrotnie w wyprawach zbrojnych na terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego zaczęła się domagać ściślejszego połączenia ze sobą obu państw. Doszło do tego ostatecznie w 1569 roku poprzez zawarcie Unii Lubelskiej. Od tego czasu Litwa została równoprawnym członkiem dwuczęściowej Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Ceną za zachowanie częściowej odrębności było oddanie Polsce ruskiego Podola. Na skutek połączenia z Polską doszło także do polonizacji szlachty oraz części mieszczaństwa litewskiego.

Osłabienie Rzeczypospolitej w XVIII wieku doprowadziło do rozbiorów, na skutek których ziemie litewskie zostały podzielone pomiędzy Prusy i Rosję. W posiadaniu pruskim znalazł się okręg Kłajpedy oraz część Litwy położona na lewym brzegu Niemna.

Zwycięstwo Napoleona nad Prusami pozwoliło na włączenie lewobrzeżnej Litwy do Księstwa Warszawskiego, a po Kongresie Wiedeńskim do okrojonego i zależnego od Rosji Królestwa Polskiego. Reszta Litwy pozostała pod bezpośrednią władzą Imperium Rosyjskiego, które rozpoczęło proces intensywnej rusyfikacji.

Wiek XIX to okres kształtowania się litewskiej inteligencji, która z czasem zaczęła wysuwać hasła narodowe. Upadek caratu podczas I wojny światowej stworzył możliwość odzyskania niepodległości i utworzenia narodowego państwa litewskiego. W 1917 powstała litewska rada narodowa - Taryba, która 16.II.1918 proklamowała utworzenie niepodległej Litwy.

Tuż po odzyskaniu niezależności doszło do konfliktu z Polską o historyczną stolicę - Wilno. W 1920 r. na polecenie Piłsudskiego wojska polskie dowodzone przez Lucjana Żeligowskiego pod pozorem buntu zbrojnie zajęły Wileńszczyznę, tworząc tzw. Republikę Środkowej Litwy, wcieloną do Polski w 1922. Zaważyło to poważnie na stosunkach między obu krajami, które formalnie przez cały okres międzywojenny znajdowały się w stanie wojny.

We wrześniu 1939, po wkroczeniu do Polski, armia radziecka przekazała Wileńszczyznę Litwie. Wkrótce jednak, na mocy układu Ribentrop - Mołotow, cała Litwa została zaanektowana przez Związek Radziecki. Po zakończeniu II wojny światowej pozostała jedną z jego republik.

Mimo sowietyzacji Litwini zachowali poczucie odrębności narodowej. W 1988 r. powstał Ruch na Rzecz Przebudowy - Sajudis, kierowany przez V. Landsbergisa. W 1990 r. Litwa jako pierwsza w ZSRR ogłosiła niepodległość, którą w pełni udało się uzyskać po ostatecznym jego rozpadzie w 1991 r. Obecnie, po wielu reformach, kraj stara się o pełną integrację ze strukturami zachodnioeuropejskimi.