Meduzy w Morzu Śródziemnym – czy są niebezpieczne?

W zależności od pory roku, wakacyjne raje na całym świecie mogą borykać się z problemem meduz. W Morzu Śródziemnym również występuje kilka ich gatunków, jednak - na szczęście - wiele z nich jest całkowicie nieszkodliwych. Dowiedz się, które gatunki występują na obszarach śródziemnomorskich, które są niebezpieczne i co powinieneś zrobić, jeśli zostaniesz oparzony przez te małe stworzenia.

Jeśli wydano ostrzeżenie przed meduzami, może to być powód, aby nie wchodzić do wody (w zależności od ich ilości). W Morzu Śródziemnym jest tych zwierząt coraz więcej, co częściowo spowodowane jest wzrostem temperatur w wyniku zmian klimatycznych. Niektóre niebezpieczne gatunki, takie jak meduzy ogniste, można nawet znaleźć u wybrzeży Niemiec. Są one stosunkowo łatwe do zauważenia, głównie dzięki ich czerwonemu kolorowi. Inne gatunki występujące w Morzu Śródziemnym to meduza księżycowa, meduza świecąca, meduza portugalska czy meduza kompasowa.

Z czysto wizualnego punktu widzenia te wyjątkowe stworzenia morskie są niezwykle fascynujące i – ze względu na swój niecodzienny kształt, kolor i sposób poruszania się - przyciągają wzrok. Niektóre z nich wyglądają egzotycznie, co jeszcze bardziej przyczynia się do ich atrakcyjności. Co ciekawe, są one również jednymi z najstarszych żyjących stworzeń na naszej planecie. Prawdopodobnie istnieje ich ponad 2000 różnych gatunków, jednak nie wszystkie z nich są nieszkodliwe. Niektóre mogą jednak boleśnie oparzyć, co wymaga szybkiej interwencji medycznej.

W szczególności meduza, powszechnie znana jako meduza ognista, może powodować bardzo nieprzyjemne oparzenia u ludzi. Czasami można znaleźć je w Morzu Śródziemnym, co oznacza, że całe odcinki plaży muszą wtedy zostać zamknięte. W ostatnich latach miało to miejsce we Włoszech, Francji, Chorwacji i innych krajach śródziemnomorskich. Każdy, kto planuje wakacje w tych regionach, powinien z wyprzedzeniem zapoznać się z tymi morskimi stworzeniami.

Czym tak naprawdę są meduzy?

Meduzy składają się w około 98 procentach z wody. Chociaż nie mają mózgu ani kości, ich układ nerwowy, narządy zmysłów i niekiedy nawet metrowe macki sprawiają, że są doskonałymi łowcami. Meduzy należą do parzydełkowców, podobnie jak koralowce i ukwiały. Zwierzęta te są na początku przyczepione do skał lub dna morskiego. Gdy tylko samice meduz uwolnią swoje jaja do wody, a te napotkają męskie plemniki, powstają larwy. Następnie rozwijają się one w meduzy na dnie morskim i cykl zaczyna się od nowa.

Aby złapać ofiarę, zwierzęta wystrzeliwują swój jad z niezliczonych macek… jak strzały. Wszystkie meduzy polują w ten sposób. Nie zawsze jest to jednak niebezpieczne dla ludzi, ponieważ wszystko zależy od zdolności penetracyjnej komórek żądlących i siły jadu.

Gdzie można znaleźć meduzy?

W Morzu Śródziemnym występuje wiele różnych rodzajów meduz. Ich wygląd zależy od pewnych czynników, takich jak klimat, warunki morskie i temperatura wody. Gdy jest cieplej, mięczaki są na ogół bardziej powszechne. Meduzy wypływają na powierzchnię głównie między majem a październikiem, choć nie można do końca przewidzieć, kiedy dokładnie to nastąpi. Ich występowanie może się różnić w zależności od roku, dlatego - jeśli nie masz pewności - zapytaj lokalne władze i ratowników.

Jednak dlaczego czynniki, takie jak światło słoneczne i ciepła pogoda, wpływają na występowanie tych wdzięcznie wyglądających stworzeń? Zgodnie z ustaleniami, w tych miesiącach jest najwięcej planktonu, który zapewnia im pożywienie. Oznacza to, że południowe wybrzeże Hiszpanii ma dobre warunki dla meduz, podczas gdy północne wybrzeże Włoch oferuje latem ciepłą wodę.

Tutaj dowiesz się, w których krajach Morza Śródziemnego regularnie występują meduzy:

Grecja, Morze Egejskie i Morze Jońskie są domem dla nieszkodliwej meduzy księżycowej, bolesnej meduzy ognistej i trującej meduzy płucnej. Dwie ostatnie mogą powodować bolesne oparzenia. Można je spotkać w miesiącach od maja do sierpnia lub września.

Morze Adriatyckie u wybrzeży Chorwacji jest również domem dla meduz księżycowych, meduz świecących i meduz kompasowych. Najbardziej niebezpieczną z nich jest meduza świecąca: może powodować stan zapalny, gorączkę, skurcze mięśni, problemy z oddychaniem, a czasem nawet niewydolność serca. Występuje ona od maja do października.

Hiszpańskie wybrzeże Morza Śródziemnego bywa czasem domem dla meduzy księżycowej, meduzy świecącej oraz innej charakterystycznej odmiany, przypominającej wyglądem jajko sadzone. Świecąca meduza jest tutaj najbardziej niebezpieczną odmianą. Występuje między majem a październikiem.

Morze Śródziemne graniczące z Francją jest domem dla świecących meduz, meduz kompasowych i meduz pudełkowych. Również tutaj najbardziej niebezpieczna jest meduza znana w wielu miejscach jako meduza ognista.

Niebezpieczne meduzy w Morzu Śródziemnym

W Morzu Śródziemnym żyje kilka parzydełkowców, które są groźne lub przynajmniej nieprzyjemne dla ludzi. Zagrożenie stanowi w szczególności meduza świecąca. Jednak bez obaw - gdy tylko na horyzoncie pojawią się te gatunki, władze zamykają plażę w odpowiednim czasie, dzięki czemu ryzyko nieoczekiwanego oparzenia jest dość niskie. Niemniej jednak zaleca się zapoznanie się z wyglądem różnych meduz i unikanie dotykania nieznanych gatunków.

Świecące meduzy

Świetlista meduza znana jest również jako meduza ognista lub Pelagia noctiluca. W ostatnich latach często pojawiała się w krajach basenu Morza Śródziemnego. W szczególności w Grecji wiele plaż musiało zmagać się z jej inwazją. Eksperci uważają, że odpowiedzialne są za to rosnące temperatury mórz spowodowane zmianami klimatycznymi i przełowieniem wód. Wynika to z faktu, że ryby, takie jak tuńczyk, szczególnie lubią żerować na meduzach. Brak opadów może również przyczynić się do wzrostu populacji tego zwierzęcia.

Mierząca od trzech do dwunastu centymetrów meduza świetlna jest raczej niewielka, ale posiada bardzo długie macki, które sięgają nawet dwóch metrów. Macki te powodują bardzo bolesne oparzenia, które mogą prowadzić do powstawania pęcherzy i swędzenia, a także, szczególnie u alergików, do poważnych reakcji - takich jak nudności, wymioty i bóle głowy. Reakcja ta może nawet zagrażać życiu. Ta śródziemnomorska meduzy występuje w charakterystycznym, fioletowo-różowym kolorze. Ich kształt przypomina dzwonek, który świeci w ciemności. Wyglądają bardzo pięknie, jednak trzeba przy tym pamiętać, że są niebezpieczne!

Meduza ognista

Meduza ognista zawdzięcza swoją nazwę charakterystycznym, żółtym lub czerwonym parzydełkom. Ma ona długie, gęste macki, które przypominają lwią grzywę. Ich parasol może osiągnąć średnicę do jednego metra.

W przeciwieństwie do meduzy świecącej, ta czerwona meduza z Morza Śródziemnego nie powoduje żadnych innych objawów - poza bólem i zaczerwienieniem skóry. Alergicy mogą doświadczyć silniejszej reakcji, takiej jak wielogodzinny ból. Na szczęście bliskie spotkanie z meduzą ognistą nie zagraża jednak życiu.

Wojownik portugalski

Ściśle rzecz ujmując, Physalia physalis nie jest meduzą, ale należy do rodzaju… bąbelków morskich. Niemniej jednak jest trujący. Jego małe ciało, które unosi się na powierzchni wody z wypełnionym pęcherzykiem gazu. Zwisa z niego wiele niebiesko-fioletowych macek, z których niektóre mierzą nawet do 50 metrów! Wojownik (Galar portugalski) porusza się na falach. Występuje głównie u wybrzeży Wysp Kanaryjskich, Balearów i Portugalii.

W przypadku tego zwierzęcia zaleca się ostrożność. Objawy po kontakcie z mackami obejmują silny ból, czerwone bąble, nudności, gorączkę, problemy z oddychaniem, a nawet wstrząs sercowo-naczyniowy. Dla osób wrażliwych i cierpiących na alergie kontakt z meduzą portugalską może być śmiertelny. Na szczęście w Morzu Śródziemnym występuje on rzadko.

Meduza kompasowa

Meduza kompasowa (Chrysaora hysoscella) występuje w Atlantyku, Morzu Śródziemnym i Morzu Północnym. Żywi się innymi meduzami i osiąga rozmiar około 30 centymetrów. Meduzę tę można rozpoznać po symetrycznych brązowych paskach na jasnym parasolu. Macki mają charakterystyczny, spiralny kształt.

Spotkanie z meduzą kompasową jest bolesne dla ludzi, ale nie zagraża ich życiu. Kontakt z mackami może prowadzić do poważnego, piekącego podrażnienia skóry. Może to trwać nawet kilka dni. Wskazana jest wizyta u lekarza w celu złagodzenia bólu. Niemniej jednak, meduza kompasowa nie jest jedną z najbardziej trujących meduz w Morzu Śródziemnym.

Osa morska

Innym śmiertelnie niebezpiecznym, ale rzadkim gatunkiem meduzy jest osa morska (Chironex fleckeri). Jest to jedno z najbardziej trujących stworzeń morskich. Z parasolem o średnicy 14 centymetrów i mackami o długości do 3 metrów, meduza ta jest na pierwszy rzut oka stosunkowo niepozorna. Jej jad może jednak zniszczyć ściany komórkowe i nerwy. Osa morska występuje powszechnie w Australii i zachodniej części Indo-Pacyfiku.

Ze względu na swój kształt, osa morska znana jest również jako meduza sześcienna. Jej jad szybko przenika do krwiobiegu i komórek nerwowych, powodując objawy takie jak paraliż i zatrzymanie oddechu. Może to być śmiertelne w ciągu zaledwie kilku minut. Na szczęście istnieje antidotum, jednak należy je szybko podać. Ale nie martw się: gatunek ten jest bardzo rzadki na plażach Morza Śródziemnego. Władze bardzo uważnie obserwują sytuację, ponieważ wystarczy jedna osa morska, aby zamknąć całe plaże.

Nieszkodliwe meduzy w Morzu Śródziemnym

Oprócz niebezpiecznych gatunków meduz, które zwykle mogą być niebezpieczne dla alergików, w Morzu Śródziemnym występuje również wiele nieszkodliwych gatunków meduz. Chociaż mogą być nieco irytujące, nie zawierają żadnej trucizny. Ponieważ jednak parzydełkowce nie zawsze są łatwe do odróżnienia dla laików, należy na ogół trzymać się od nich z daleka.

Meduza księżycowa

Meduza księżycowa (Aurelia aurita) to meduza parasolowa, która może być uciążliwa, ale nie zawiera trucizny. Jej nazwa pochodzi od czterech narządów płciowych w kształcie pierścieni, które wyróżniają się kolorem z parasola i kształtem przypominają księżyc. Zwierzę jest prawie całkowicie przezroczyste, wielkości talerza obiadowego. Gatunek ten zwykle występuje w dużych grupach. Istnieje duża szansa, że napotkasz tę meduzę w Morzu Północnym lub Bałtyckim.

Kłujące komórki meduzy są tak słabe, że nie są w stanie przebić ludzkiej skóry. Dlatego nic się nie stanie, jeśli wejdziesz w kontakt z tymi zwierzętami. Mogą one jednak powodować nieprzyjemne swędzenie. Martwe meduzy księżycowe na plaży i duże ilości meduz w wodzie są szczególnie irytujące podczas pływania.

Orzech morski

Orzech morski (Mnemiopsis leidyi) pochodzi z wybrzeży Ameryki Północnej i Południowej. Ponieważ jednak mogą się bardzo szybko rozmnażać, rozprzestrzeniły się również na inne morza, takie jak Morze Śródziemne. Meduzy te dorastają jedynie do około 5 centymetrów. Praktycznie nie mają drapieżników, co doprowadziło już do problemów nawet w Morzu Bałtyckim. Na szczęście orzech morski nie ma trujących parzydełek. Nie może więc zrobić krzywdy człowiekowi. Meduzy są dość oślizgłe i stają się coraz bardziej powszechne w miesiącach letnich.

Meduza płucna

Meduza płucna (Rhizostoma pulmo) jest jedną z największych meduz w Morzu Śródziemnym. Ma duży dzwon w kształcie kopuły z krótkimi, spiczastymi mackami. Może występować zarówno w kolorze różowym, jak i pomarańczowo-brązowym. Meduzy te są powszechne w Morzu Śródziemnym. Można je łatwo rozpoznać po fioletowej obwódce. Ostatnio stały się bardziej powszechne we włoskim Adriatyku i na Riwierze Francuskiej.

Meduza płucna jest nieszkodliwa dla ludzi, ponieważ jej parzydełka są wyjątkowo słabe. Tylko w nielicznych przypadkach może dojść do lekkiego podrażnienia w kontakcie ze skórą, które jednak szybko ustępuje. Rozmiar zwierzęcia może być przerażający dla pływaków, ponieważ niektóre okazy mają średnicę aż jednego metra.

Pierwsza pomoc w przypadku kontaktu

Niebezpieczne meduzy posiadają parzydełka z nieprzyjemnymi, kłującymi komórkami. Kontakt ze skórą może powodować problemy, takie jak podrażnienie skóry, zaczerwienienie i swędzenie. Dzieje się tak dlatego, że jad zawarty w kłujących kapsułkach powoduje reakcję obronną organizmu. W cięższych przypadkach mogą wystąpić objawy takie jak nudności, wymioty i bóle głowy. W takich przypadkach należy natychmiast udać się do lekarza - nawet jeśli nie masz pewności, co do gatunku winowajcy.

Jeśli podejrzewasz oparzenie przez meduzę, najlepiej postępować w następujący sposób:

1. Wyjść z wody.
2. Opłucz miejsce wodą morską lub octem, przetrzyj piaskiem i nie polewaj słodką wodą ani alkoholem.
3. Usuń pozostałości macki ręcznie, unikaj drapania i pocierania rany, w przeciwnym razie trucizna może się dalej rozprzestrzeniać.
4. W przypadku silnego bólu lub reakcji alergicznych należy skonsultować się z lekarzem.
5. Zastosuj zimne okłady przez 15 minut, aby złagodzić objawy zatrucia.
6. Jeśli ból jest silny, należy zażyć leki przeciwbólowe.

Gojenie się rany trwa zwykle od 24 do 48 godzin. Jeśli objawy, takie jak wymioty lub bóle głowy wystąpią później, należy również natychmiast skonsultować się z lekarzem. Ratownicy na plaży pomogą ci udzielić pierwszej pomocy, a następnie podejmą właściwą decyzję, jak poradzić sobie z użądleniem meduzy. Zawsze jednak dobrym pomysłem jest udanie się do lekarza jak najszybciej po oparzeniu.

Środki ostrożności przeciwko meduzom

Jeśli wiesz, że możesz mieć reakcję alergiczną na kontakt z meduzami lub jesteś na nie wrażliwy, powinieneś zachować szczególną ostrożność podczas pływania i sprawdzić wszelkie najważniejsze informacji na długo przed planowanymi wakacjami. Okularki pływackie pomogą ci wyraźniej zobaczyć sytuację pod wodą i w razie potrzeby wycofać się przed meduzą. Pamiętaj, by nie dotykać dzikich zwierząt – zwłaszcza tych, które mogą być potencjalnie groźne.